کتیبه هایی که به سرقت رفت/ صندوق چوبی بقعه سلیماندراب رشت ثبت ملی شد

به گزارش گیلانستان، مهری شیرمحمدی؛ چهارشنبه ۱۷شهریور ماه، معاون میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری گیلان اعلام کرد، مراتب ثبت ملی ۶ اثر تاریخی گیلان به استانداری ابلاغ شده است. در میان این ۶ اثر، صندوق چوبی بقعه سلیمانداراب رشت با مالکیت وقفی نیز دیده می شود. بنای اصلی بقعه محله سلیمانداراب رشت در گذشته دارای معماری بومی بوده است. این را از روی کتاب از «آستارا تا استرباد»، اثر دکتر منوچهر ستوده، هم می توان فهمید که بقعه پنجره های ارسی، درب چوبی نفیسی هم داشته است. ولی متاسفانه اداره اوقاف و امور خیریه به‌عنوان متولی بناهای مذهبی، با نوسازی بنای بقعه، معماری زیبا و بومی آن را نابود کرده است.

نخستین بار در کتاب «خاطرات ظهیرالدوله» از وجود صندوق چوبی و نفیس این بقعه باخبر شدم. ظهیرالدوله داماد ناصرالدین شاه قاجار بود که در زمان سفر مظفرالدین شاه قاجار به فرهنگ، (۱۲۸۷ خورشیدی) او را همراهی می کرد. ظهیرالدوله در سفر خود به رشت از این بقعه دیدن کرده و از هنر خراطان و خطاطانی که این صندوق چوبی را تراشیده اند، به وجد آمده بود. اسفند۱۳۹۶ مهندس روبرت واهانیان تبریز در خلال مراسمی که اداره کل میراث فرهنگی گیلان در سالن پژوهشکده گیلان شناسی برگزار کرده بود، در حضور مدیرکل، معاون و دیگر مدیران میراث فرهنگی، بخش هایی از خاطرات ظهیرالدوله را درباره این صندوق چوبی قرائت کرد و از مدیران اداره اوقاف خواست در زمان نوسازی بقعه ها و یا مساجد تاریخی لااقل اشیایی همچون درهای نفیس و یا صندوق های چوبی منبت کاری شده را برداشته و از آن حفاظت کنند.

وی همچنین از مسئولان میراث فرهنگی گیلان خواست تا پیگیر صندوق چوبی بقعه سلیمانداراب شوند. وی، در آن مراسم تصویری از صندوق چوبی از مجموعه عکس های آرشیوی شادروان «فریدون نوزاد» را نشان داد و گفت: بعد از این عکس که احتمالا در دهه ۱۳۲۰ گرفته شده، دیگر خبری از صندوق نیست.

واهانیان همچنین می گفت: اگرچه یکی از دانشجویان خانم عنوان کرده که این صندوق در طبقه بالای بقعه نگهداری می شود، ولی چون در بخش بانوان است، تاکنون هیات امنا اجازه ورود به بخش بانوان را نداده است. همان روز و در پایان مراسم، به سرعت به بقعه سلیمانداراب رفتم و در بخش بانوان و در طبقه دوم، صندوق چوبی نفیسی را دیدم که در یک محفظه شیشه ای محصور شده بود. ولی از کتیبه های چوبی که ظهیرالدله شرح داده، خبری نبود. تصاویری از وضعیت موجود صندوق چوبی گرفتم و آن را با عکس های مهندس واهانیان مقایسه کردم و هر دو به این نتیجه رسیدیم که یا این صندوق همانی نیست که ظهیرالدوله شرح داده و یا کتیبه های عربی آن در خلال نوسازی به سرقت رفته است.

بقعه محله سلیمانداراب رشت، مدفن «سلیمان بن دارابی عیسی شامی» است و مانند بسیاری از بقعه های دیگر، مدفن یکی از زهاد و عارفانی است که در زمان حیات بین مردم احترام خاصی داشته است. وجه تسمیه این محله برگرفته از صاحب همین بقعه است.

«ظهیرالدوله» داماد ناصرالدین شاه، در خلال سفر مظفرالدین شاه قاجار به فرنگ، همراه وی به رشت آمد و چون خود از سرسپردگان به خانقاه صفی علیشاه بود، به زیارت بقعه «سلیمان دارابی» می رود. او درباره این صندوق می نویسد: «این صندوق به راستی قابل این است که از راه های دور به تماشای آن بیایند… . «کمال تاسف است که این جور صنایع که نظیرگیر تمام روی زمین است، رفته رفته به کلی از ایران رفته است و دیگر کسی نیست از این قبیل کارها بداند و بتواند. یقینا اگر این دو پارچه تخته در اکسپزیسیون پاریس بود، بدون شک هزار لیره می خریدند.»

ظهیرالدوله سپس عین عبارت و تاریخ ساخت روی صندوق را هم می نویسد که از روی آن می توان تاریخ ساخت این صندوق را فهمید:« مضمونی که در آن دو تخته نوشته بود و تاریخش این است که عینا می نویسم: (قد امر بجعل هذا الصندوق المبارک السلطان العادل الکامل العاقل قدوه الامراء العظام، انیس الخواقین الفخام، المختصّ بعواطف الله الملک العلام، الموید بتائیدات الملک المنان، سلطان سرافراز خلد الله تعالی ظلال سعادته و رفعته و جلالته و عظمته و اقباله العالی للمرقد المعطّر و قبر المنور للشیخ المرحوم المغفور و السالکین المبرور، زبده المشایخ العظام و اسوه ارباب الحقایق فیمابین الانام، الشیخ الفاضل السالک الکامل پیر سلیمان دارابی الرشتی جعل الله تعالی من الامنین الفائزین الذین لاخوف علیهم و لا هم یحزنون، فی ذی الحجه سنه ثلث و خمسین و اربعمائه(۴۵۳) تقبل الله تعالی من السلطان العادل مد ظله العالی هذه المبره و سایر المبرات و الخیرات و رزقه یوم القیامه المراتب العظمی و الدرجات الکبری و خلد الله ظلال عظمته و سعادته و جلالته فی الدنیا علی ما یهوی و یتمنّی و ضاعفه الحسنات) ».

حالا صندوق چوبی سلیمانداراب با نقش گل و بوته های کنده کاری شده، در فهرست آثار ملی ثبت شده است. ولی معلوم نیست کتیبه های چوبی آن که سال دقیق ساخت را هم نشان می دهد، در کجای این کره خاکی نگهداری می شود و آیا اصلا این کتیبه ها پس از سرقت سالم مانده است؟!

پایان پیام/شبستان