«آینده موزه ها، بازیابی و تصور دوباره» ؛ شعار کمیته بین المللی موزه ها یا تحول در موزه داری ایران

به گزارش گیلانستان، مهری شیرمحمدی؛ بیش از یکسال از شیوع ویروس کرونا، می‌گذرد. ایجاد محدودیت‌های کرونایی بر بسیاری از نشست‌ها و برنامه‌های فرهنگی تاثیر منفی داشته و شاید بیشترین آسیب متوجه بخش گردشگری باشد. از زمان اعمال محدودیت‌ها، بازدید از موزه‌ها لغو شده است. اگرچه در این میان برخی از موزه‌های خصوصی برنامه‌هایی با رعایت پروتکل‌های بهداشتی داشته‌اند، نظیر موزه خصوصی قاسم آباد در شهرستان رودسر که هفته پیش برای درگذشت چند بانوی پیشکسوت چادرشب مراسم یادبود برگزار کرد و به‌صورت محدود هم در یک سال اخیر بازدید داشت.

کرونا اگرچه محدودیت‌هایی را در بازدیدها ایجاد کرد، اما می‌توانست همچون آموزش مجازی، زمینه‌ای باشد تا بازدیدهای مجازی از موزه‌ها صورت گیرد. فضایی که برخی از موزه‌های برتر دنیا پیش از این انجام داده‌اند. به‌نظر می رسد لازمه این کار بسترسازی در استفاده از فضای مجازی باشد.

از دیدگاه یک کارشناس ارشد مطالعات فرهنگی، موزه‌ها مکان‌‌هایی هستند که پیوند تاریخی، فرهنگی و اجتماعی و حتی اقتصادی یک ملت را به صورت مستند برقرار می‌کنند.

«سید عباس ایمانی پارسا» می‌گوید: لزوم ارتباط مردم با ریشه‌های تاریخی خود امروزه بر کسی پوشیده نیست و این ضرورت شاید در دوره‌هایی حتی بیشتر هم احساس شود.

وی می‌افزاید: سال‌هاست موزه‌های معروف دنیا بازدید مجازی را به برنامه‌های خود افزوده‌اند تا برای محققان و مردم این امکان را فراهم سازند که بدون در نظر گرفتن بعد جغرافیایی بتوانند از موزه‌ها بازدید داشته باشند. با شیوع ویروس کووید ۱۹ در دنیا، ضرورت استفاده از فضای مجازی برای آموزش، بازدیدها و برگزاری کنفرانس‌ها بیشتر شده است و کشورهای دنیا بسته به زیرساخت‌هایی که در حوزه ITداشته‌اند، گام های متفاوتی برداشته اند.

اگرچه در ایران گام‌هایی در حوزه آموزش مجازی برداشته شده، ولی به گفته این کارشناس فرهنگی بسیار کوچک و ناچیز است و این باید با برنامه‌ریزی فشرده تر پیگیری شود.

ایمانی بسترسازی برای بازدیدهای مجازی از موزه‌ها را امری ضروری می‌داند و اضافه می‌کند: با توجه به کارکردی که موزه‌ها در انتقال تاریخ و فرهنگ یک ملت دارند، باید در اولویت قرار گیرند. متاسفانه در کشور ما اهمیت موزه‌ها و بازدید از آنها در سبد فرهنگی خانوار، همانند سرانه مطالعه کتاب است که در اولویت‌های آخر فرهنگی است و اتفاقا اینجاست که سازمان میراث فرهنگی به‌عنوان متولی موزه‌ها می‌باید برای استفاده رایگان و لااقل استفاده مجازی از موزه‌ها، هزینه کند و این هزینه‌کرد در ابتدا باید با بسترسازی فن آوری‌های جدید اطلاعاتی صورت گیرد.

وی ابراز می‌دارد: اگرچه به‌خاطر افزایش فشارهای اقتصادی، مردم نمی‌توانند ارتباط خوبی با موزه‌ها برقرار کنند، اما پیش از این نیز موزه‌ها تنها برای طبقه خاصی از جامعه جذابیت داشت و علت آن این است که موزه‌ها در ایران تنها نمایش یک اثر است. این عدم ارتباط با موزه‌ها یعنی شکاف و فاصله نسلی که قرار است با ریشه های فرهنگی خود ارتباط برقرار کند و نتیجه این شکاف، سرگردانی هویتی است که آهنگ آن آغاز شده و در سال های آتی می تواند زمینه ساز آسیب های اجتماعی و فرهنگی عدیده ای شود.

«نسرین قوامی» می‌گوید: تداوم محدودیت‌های کرونایی، بسترسازی برای بازدید مجازی از موزه‌ها را ایجاب می‌کند. اما باید برای آن یک سری مطالعات هدفمند انجام گیرد و نیازمند یک تیم متخصص است.

رییس موزه باستان شناسی و مردم شناسی رشت می افزاید: هنوز موزه ها فرصتی برای پیوند نسل های آینده با گذشته است و در سال های اخیر اهمیت موزه ها در دنیا بحدی ارتقا یافته که هویت و اعتبار برخی از شهرها با نام موزه های آن شناخته می شود.

وی با اشاره به شعار امسال روز جهانی موزه‌ها از طرف ایکوم(کمیته بین المللی موزه ها) می‍گوید: «آینده موزه ها» «بازیابی و تصور دوباره» در امتداد شعارهای سال‌های قبل است و با شرایط فعلی دنیا انتخاب شده و انتخاب این شعار تلاش برای ایجاد یک تحول در علم موزه‌داری است. یعنی اگر هدف موزه‌ها تنها به نگهداری، مالکیت و نمایش آثار باشد، نوعی تعصب و محدودیت در ارایه دانش به متقاضیان وجود داشته باشد، آینده‌ای برای موزه باقی نمی‌ماند.

اما برای جلوگیری از تبدیل موزه‌ها به فراموش‌خانه و ایجاد پیوند فرهنگی و دانش چه باید کرد؟ نسرین قوامی، راهکارهایی را پیشنهاد می‌دهد: همزمان با ورود دنیا به قرن جدید، موزه‌ها نیز باید چشم انداز جدیدی برای خود تعریف کنند. نوسانات اقتصادی و پاندمی کرونا در چندسال اخیر، موجب شده دنیا به فکر خروج از رکود فعلی موزه‌ها بیفتد و موزه‌ها از حالت شی محور خارج و مخاطب محور گردد. بنابراین تولید محتوا با ابزارهای جدید و فضای مجازی کمک بزرگی است. فضای مجازی در بحث موزه‌داری به اندازه‌ای باید گسترش یابد که یک شی در فضای مجازی در همه ابعاد معرفی و امکان گفتگو و تبادل نظر بر روی آن صورت گیرد.

رییس موزه رشت می‌افزاید: با شرایط تداوم اپیدمی کرونا، موزه‌ها باید تلاش کنند تا یک اثر فرهنگی را در قالب فیلم، عکس با صدا و موسیقی و بیان گرافیکی و… به مخاطبین خود معرفی کنند. برگزاری نمایشگاه‌های مجازی و بسیاری از مقوله‌های دیگر از این دست، در شرایطی که موزه‌ها بسته است یکی از راهکارهاست.

به اعتقاد کسی که عمرش را در موزه رشت سپری کرده، وقت آن رسیده که نگاه کارمندی، مدیریتی و سازمانی کنار گذاشته شود و شرایط برابری برای همه موزه‌ها فراهم شود تا بتوان از اشیایی که در موزه‌ها نگهداری می‌شود، تولید محتوا کرد.

قوامی تاکید دارد: جهان، دنیای بی‌مرزی است که با کمک فن‌آوری‌های جدید ارتباطی می‌توان موزه‌ها را ارتقا داد. هرچند بسیاری معتقدند، پیش از محدودیت‌های کرونایی هم، موزه مادر رشت جذابیت لازم را برای بازدیدکنندگان نداشت، اما، تجربه بازگشت جام‌های سیمین و زرین کشف شده در تپه های مارلیک شهرستان رودبار به موزه رشت، ثابت کرد که شهروندان علاقه عمیقی به ریشه‌های فرهنگی خود دارند.

این جام ها پس از پنج دهه از زمان کشف در موزه ملی ایران باستان نگهداری می شد و برای نخستین بار در خرداد ۱۳۹۷ به مدت محدودی در موزه باستان شناسی و مردم شناسی رشت به نمایش درآمد. در فاصله این نمایش، نشست های تخصصی و بازدیدهای مختلفی برای گروه های مختلفی سنی برگزار شد. از جمله آن نشست تخصصی برای کودکان بود. آیا امکان معرفی و کنکاش ذهنی برای یک شی که در موزه نگهداری می شود، با استفاده از فضای مجازی وجود ندارد و یا متولیان نخواسته‌اند بسترهای لازم آن را فراهم کنند!

پایان پیام/شبستان