برجی به‌جامانده از دوره پیش از ایلخانی/ مسیر دسترسی به قلعه بندبن پله گذاری می شود

به گزارش گیلانستان،اگرچه اکنون برجی تنها و منفرد است، اما روزگاری قلعه بزرگی به‌جا مانده از دوره پیش از ایلخانی بوده است. برج و باروی «قلعه بندبن» در روستایی به همین نام در شرق گیلان، بخش چابکسر واقع در شهرستان رودسر قرار دارد. اما دیدن بقایای قلعه‌ای که شهریور ماه ۱۳۸۲ و به شماره ۹۹۲۴ در فهرست آثار ملی ثبت شده، کار آسانی نیست.

راه دسترسی به این قلعه در شیب تندی قرار گرفته که از میانه باغ‌های مرکبات می‌گذرد و رفتن به بالای برج بی امکانات و راهنما میسر نیست. راه دسترسی به این قلعه همانند قلعه رودخان پله‌گذاری نشده است و اگر از محلی‌ها آدرس مسیر را بپرسید، توصیه‌شان این است که امکان صعود به بالای کوهی که برج قلعه در آن قرار دارد، کار مشکلی است.

«کاپیتان چارلز فرانسیس مکنزی» کنسول انگلیس در گیلان(۱۸۵۸ تا ۱۸۶۰) سفری از رشت به استرآباد داشت و گزارش‌های وی تحت عنوان «سفرنامه شمال» ترجمه و منتشر شده است. مکنزی درباره برج بندبن اینگونه می‌نویسد: «پایین دست دهکده بندبن، در فاصله کمی از چایجان برجی قدیمی به ارتفاع ۹تا ۱۲ متر است که راهی زیرزمینی نیز داشته است.»

دهه ۴۰ که شادوران «منوچهر ستوده» از برج بندبن بازدید می‌کند، نقدی بر یادداشت‌های مکنزی به این شرح می‌نویسد: « بنائی که مکنزی از آن یاد می‌کند، برجی تنها نیست بلکه قلعه نسبتا بزرگی است که بر پوزه کوهی که مسلط بر دهکده بندبن است، ساخته شده است. برجی که مکنزی از آن یاد می‌کند برج نگهبانی و دیدبانی این قلعه است که در آخرین نقطه جنوبی قلعه بر بالاترین نقطه کوه ساخته شده است. »

ستوده در تکمیل معرفی این برج می‌نویسد: « قطر داخلی این برج سنگی ۴۶۰سانتیمتر و قطر دیوار آن از یک متری کف موجود، ۱۷۰سانتیمتر است. بلندی برج از کف اصلی در حدود هفت متر است و هشت سنگ‌انداز سالم دارد. دیواری از سنگ و گچ نزدیک این برج است که درازای آن ۴۲۰سانتیمتر و پهنایش ۱۲۰ سانتیمتر است. نیمه شمالی برج را گنج‌گیران برای یافتن دفینه خراب کرده‌اند و احتمال دارد باقی آن نیز فرو ریزد. در شمال این برج بر پوزه کوه که شیبی ملایم دارد، آثار و باقی مانده‌های دیوارهای سنگی دیده می‌شود. در طرف شرق این پوزه نیز در ورودی قلعه که بلندی آن به یک متر می‌رسد، تا امروز بر جای است. در سایر نقاط کوه آثار برج و باروست که یادآور بزرگی و استحکام این قلعه است. درختان زیادی در محوطه قلعه و بر دیوارها روئیده که شکل اصلی آن را از میان برده. نام اصلی این قلعه و گذشته آن بر ما روشن نیست.»

معاون میراث فرهنگی و گردشگری گیلان درباره قدمت این برج می‌گوید: این قلعه با نوع معماری خود و آثار و شواهدی که در منطقه یافت می‌شود، به احتمال زیاد به دوره پیش از ایلخانی مربوط می‌شود و در گذشته احتمالا از آن به غیر مصارف نگهبانی و به عنوان زندان نیز استفاده می‌شد. زیرا اسمی که امروزه محل مورد نظر نامیده می‌شود از دو کلمه بند و بن تشکیل یافته است. کلمه «بند» به معنی زندان و محبس و «بن» به معنای زیر یا پایین است که در مجموع پایین زندان می‌شود.

«ولی جهانی» می‌افزاید: آثاری که امروزه از قلعه بندبن باقی مانده، برجی است به ارتفاع ۹متر که هشت سنگ‌انداز در بالای آن است و در نقطه جنوبی این برج ۴۶۰سانتیمتر و قطر دیوار آن از یک متری کف ۱۷۰سانتیمتر است. دیوارها از مصالح سنگ رودخانه‌ای و با ساروج میانه ساخته شده است. پس از بازدیدهایی که اخیرا به اتفاق دهیار روستای بندبن و فرماندار رودسر داشتیم، مشخص شد، نیمه شمالی این برج مورد دست اندازی حفاران غیر مجاز قرار گرفته و به بنا آسیب کلی وارد شده است. در شرق صخره‌ای که قلعه بر روی آن ساخته شده است دروازه قلعه قرار داشت که امروزه خرابه آن باقی مانده است.

وی با اشاره به موقعیت قرارگیری برج ادامه می‌دهد: باتوجه به موقعیت جغرافیای قلعه که در نزدیکی دریا و مشرف به مناطق جلگه‌ای است، این قلعه باید از اهمیت زیادی برخوردار بوده باشد. اگر بر بالای قلعه بمانید، بخشی از شهر رامسر، شهر چابکسر، روستاهای ساحلی و دریای کاسپین کاملا مشخص است و امروزه نیز می‌تواند یکی از مناطق مستعد برای جلب گردشگر باشد.

جهانی با تاکید بر نیاز مطالعات باستان‌شناسی در این برج می‌افزاید: برج بندبن را با کشیدن دیوارهای قطور با مصالحی از سنگ و ملات ساروج تقویت کرده‌اند و برج اصلی، در منتهی الیه سمت غربی این دیوارها قرار دارد. این برج بدون تاسیسات و الحاقات قلعه‌های مسکونی و نظامی بزرگ است و باتوجه به موقعیت استراتژیکی آن، می‌توان آن را برج دیدبانی و راهداری خواند.

در پرتال فرمانداری رودسر، خبری در تاریخ ۲۷دی ماه ۱۳۹۸ مبنی بر ساماندهی برج بندبن درج شده و طی این خبر فرماندار عنوان کرده است: « مراحل اجرایی بازسازی قلعه بندبن از امروز با اخذ مجوزهای لازم از سوی بخشداری چابکسر آغاز و طی یک ماه طرح اجرایی محوطه قلعه فراهم شود.»

معاون میراث فرهنگی نیز از ساماندهی قلعه با کمک فرمانداری رودسر و دهیار روستا خبر می‌دهد، ولی دهیار روستای بندبن می‌گوید: با وجود وعده تخصیص اعتبار، بودجه آن تاکنون محقق نشده و پروژه ساماندهی آغاز نگردیده است.

«سلیمان قاسم نژاد» با اشاره به بازدید میراث فرهنگی گیلان و فرماندار و معاون عمرانی فرمانداری رودسر از برج بندبن می‌افزاید: فرمانداری برای ساماندهی برج مبلغ ۷۰میلیون تومان اعتبار در نظر گرفته است و قرار بود در بازدید بعدی محقق شود.

وی با اشاره به شیب تند راه دسترسی به قلعه برای گردشگران ابراز می دارد: پله‌گذاری مسیر دسترسی به بندبن و رساندن آب چشمه روستا به بالای قلعه، پیشنهاد دهیاری است و منتظر تایید نهایی فرمانداری و تخصیص اعتبار برای آغاز پروژه هستیم.

پایان پیام/شبستان