کمپین مردمی برای نجات نخستین دانشسرای رشت/ باران ببار اما نه در حوالی خانه های تاریخی

به گزارش گیلانستان، مهری شیرمحمدی؛ همه چیز از یک فیلم کوتاه در فضای مجازی شروع شد. تصویری از عمارت دانشسرای رشت با سقفی که بخش‌هایی از آن فروریخته و باران سیل‌آسای هفته پیش رشت که زیر آن نوشته شده بود: «همچنان بی دفاع» و در ادامه پست پیج اینستاگرام «رشت تلنگر» نوشته شده بود: «بیش از ۱۰سال از تخریب سقف عمارت دانشسرای عالی رشت می‌گذرد و این زیبای بی‌دفاع همچنان می‌خواهد بماند، نفس بکشد و خاطره‌ساز باشد اما دادرسی نیست. پس باران زیبای پاییزی ببار، اما در حوالی خانه‌های تاریخی شهرمان آرام و آهسته بر زمین فرود آی که جز تو دستمان به جایی بند نیست.»

به فاصله چند ساعت از تصویر منتشر شده، رشت تلنگر از اعلام آمادگی شهروندان برای مرمت دانشسرا خبر داد و نوشت؛ با توجه به پیش‌بینی‌های هواشناسی مبنی بر زمستان سخت، بعید است دانشسرا در برف سنگین امسال دوام بیاورد و برای تامین هزینه به منظور ایجاد سقف موقت برای دانشسرا، فراخوان مشارکت و همکاری خواهد داد.

صاحب پیج اینستاگرام رشت تلنگر در این باره می‌گوید: عمارت دانشسرای رشت بیش از ۱۲۰سال قدمت دارد. ابتدا به عنوان «مدرسه رشیدی» و بعدها به عنوان نخستین مرکز تربیت معلم تغییر کاربری یافت.

«کامیار کاشانچی» با اشاره به ویژگی‌های معماری این عمارت دوره قاجار می‌افزاید: آجر چینی‌های تزیینی، در و پنجره‌های بزرگ چوبی، دستگیره‌های برنجی، بخاری‌های بلند چدنی و حتی کمدها و گنجه‌های این عمارت در نوع خود بی‌نظیر است.

وی به تاریخچه آموزشی این ساختمان اشاره کرده و یادآور می شود: این ملک که سال های زیادی در اختیار آموزش و پرورش گیلان بود، به عنوان نخستین دانشسرای رشت، وظیفه داشت آموزگارانی تربیت کند تا آموزش های نوین را به محصلان بیاموزند.

کاشانچی اظهار کرد: سال‌های گذشته، سقف دانشسرا کمی آسیب دیده بود ولی به دلیل عدم مرمت و ریزش نزولات جوی در سال‌های اخیر، بخش‌هایی از سقف بنا آسیب دیده است به‌حدی که موجب شده، سقف طبقه اول نیز در ضلع شمالی فروریزد. با آغاز فصل بارندگی و شدت گرفتن نزولات جوی، بدون تردید، ریزش سقف شدت یافته و دیگر امیدی به مرمت بنا نخواهد بود.

وی با اشاره به کمپین مردمی برای نجات دانشسرا اظهار کرد: طی نشستی که با مدیرکل میراث فرهنگی گیلان و معاونشان داشتیم، ابتدا مقرر شد با نظارت اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری، سقف موقت بر بام دانشسرا نصب گردد و بنا شده داربست‌ها از سوی اداره مذکور نصب شود و هزینه حلب، با مشارکت‌های مردمی خریداری شود.

کاشانچی ادامه داد: امیدواریم با این کمپین مردمی، دیگر نهادهای متولی از جمله مدیریت شهری و سازمانبرنامه و بودجه و از همه مهمتر مقام ارشد استان یعنی استاندار به این سرمایه ملی بیشتر توجه کنند و برای مرمت اساسی پای کار بیایند.

مدیر پیج رشت تلنگر با مقایسه وضعیت تخریب ساختمان دانشسرا و هتل سورجیان کاشان، ابراز کرد: در شهری مثل کاشان، بنای مخروبه ای مانند سورجیان تبدیل به یک هتل شده و آورده اقتصادی برای این شهر داشته است و در رشت با سرمایه های معماری بی‌نظیر، متاسفانه همتی در مسئولان برای احیا و کاربری بناهای فاخر دیده نمی شود.

در حال حاضر ساختمان دانشسرا سه مالک حقوقی دارد و با شدت گرفتن توجه شهروندان و مسئولان به این بنا، وکیل حقوقی اعلام کرده اجازه ورود به بنا را نمی‌دهد و خبرها حاکی است شهردار و تنی چند از اعضای شورا که برای بازدید رفته بودند، با درب بسته این ساختمان مواجه شده و وکیل اعلام کرده مالکین قصد فروش بنا را دارند.

به گفته سرایدار ساختمان حیاط مدرسه در گذشته، سنگفرش بوده و بعدها بتن می‌شود. «ابراهیم صیاد» متولد ۱۳۳۱ خورشیدی است و خود در همین مدرسه درس خوانده است و می‌گوید: در گذشته، وسط عمارت، حوضی بود که کاشیکاری‌های نفیسی داشت و منقش به شاهان قاجار بود. اما بعدها حوض را پر کردند. آن زمان که چوب و فلک در مدارس رایج بود، دانش‌آموزان خاطی را جلوی حوض چوب و فلک می‌کردند. در حیاط بزرگ عمارت سه حلقه چاه آب وجود داشت که اکنون تنها یکی باقی مانده است و یکی از چاه ها تلمبه دستی داشت.

وی، به نقل از پدرش روایت می‌کند که انتهای حیاط قبر سه لهستانی هست که توسط روسیه کشته شده بودند. اگر به منابع تاریخی بنگریم، متوجه می‌شویم، این دومین کمپین مردمی برای نجات ساختمان دانشسراست.

«جعفر خمامی زاده» در کتاب «تاریخچه آموزش و پرورش گیلان» اشاره دارد که این ساختمان در سال ۱۳۲۸ قمری توسط قزاقان روس اشغال شده بود. این مورخ درباره مدرسه رشیدی می‌نویسد: « این مدرسه به کوشش میرزا حسن خان ناصر، که بانی و گرداننده اصل مدرسه رشیدیه بود، در سال ۱۳۲۶ هجری قمری در محل سابق مدرسه وطن تاسیس گردید. در سال ۱۳۲۸ هجری قمری که روس‌ها بر گیلان تسلط داشتند قزاقان روسیه به دستور نکراسف، کنسول روسیه تزاری، محل این مدرسه را اشغال کردند. این کار زیان‌های مالی زیادی برای مدرسه رشیدیه به‌بار آورد و این مدرسه را به‌صورت مخروبه‌ای درآورد. کمی بعد سید حسن خان عدالت، رییس معارف رشت، با استفاده از کمک‌های مردم و خساراتی که از کنسول روس دریافت کرد توانست این مدرسه را تعمیر کرده و محل آن را برای استفاده مدرسه دیگر آماده کند.»

خمامی زاده در مورد دانشسراهای مقدماتی هم می‌نویسد، مدارس نیازمند تربیت معلمانی بود که با آموزش‌های نوین آشنا باشند و به همین دلیل دانشسراها تاسیس شد. «تاسیس نخستین دانشسرای مقدماتی رشت در سال ۱۳۱۳ پیامد چنین اقداماتی بود. دانش‌آموزانی می‌توانستند در دانشسرا تحصیل کنند که علاوه بر داشتن سلامت جسم دوره تحصیلات دوره اول دبیرستان را نیز گذرانده باشند. دانش‌آموزان ماهانه ۳۰ ریال به‌‌عنوان کمک هزینه تحصیلی دریافت می‌کردند و ناهار خود را نیز به‌صورت رایگان در سالن غذاخوری دانشسرا می‌خوردند. سرانجام دانشسرای مقدماتی رشت با ۳۰ نفر داوطلب از رشت و دیگر شهرستان‌های گیلان آغاز به‌کار کرد. دوره تحصیل برای دانش آموزان ۲ سال بود و پس از پایان تحصیلات با پایه یک آموزگاری به استخدام دولت درآمده و طبق تعهدی که داشتند برای آموزگاری به محل ماموریت خود می رفتند. دانش‌آموزانی که در امتحانات نهایی رتبه اول و یا دوم می‌شدند برای ادامه تحصیل به دانشسرای عالی معرفی می‌گردیدند.»

خمامی زاده همچنین می‌نویسد که دانشسرا ابتدا برای پسران بود. یکی از معاونان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری گیلان، که نخواست نامش عنوان شود، می‌گوید: عمارت دانشسرای رشت به شماره ۲۳۰۴۶ به تاریخ دوم مردادماه ۱۳۸۷ در فهرست بناهای میراثی کشور ثبت شده است.

وی، با بیان اینکه اداره کل میراث فرهنگی گیلان قبلا با وکیل حقوقی مالکین برای خرید بنا وارد مذاکره شده بود، تصریح کرد: ساختمان دانشسرا قبلا در اختیار آموزش و پرورش بود ولی بعدها به مالکان حقوقی آن ، بازگردانده شد. کمتر از یک سال پیش سازمان میراث فرهنگی برای خرید ساختمان با وکیل حقوقی وراث وارد مذاکره شد تا به صورت اوراق بنا را خریداری و مرمت کند اما رضایت مالکین جلب نشد. معاون میراث فرهنگی، همچنین گفت: برآورد هزینه های ایجاد سقف موقت و مرمت کامل سقف و بررسی هر دو گزینه نشان می دهد ایجاد سقف موقت به صرفه و صلاح نیست و دوباره هزینه کردن است. بنابراین، با مکاتبات صورت گرفته با وزیر میراث فرهنگی و سازمان برنامه و بودجه ، تلاش داریم اعتباری برای مرمت کامل سقف و در فاز دوم مرمت کامل بنا دریافت نماییم. سابقه مشارکت های مردمی در مرمت و احیای «خانه میرزا کوچک جنگلی» که ویرانه ای بیش نبود در رشت وجود دارد. بنظر می رسد اگر شهروندان ببینند مسئولان به طور جدی پای کار هستند، در احیای دانشسرای رشت مشارکت فعال خواهند کرد.

پایان پیام/شبستان