مدرسه مهدخت انزلی میراثی که «موزه مدرسه» نشد

به گزارش گیلانستان، مهری شیرمحمدی؛ اداره کل آموزش و پرورش گیلان مالک ۹ ساختمان میراثی در شهرستان‌های مختلف گیلان است که همگی در فهرست آثار ملی ثبت شده است. این بناها، نشانگر سیر تحول آموزش و پرورش از منازل استیجاری به یک بنای مستقل را نشان می دهد. ثبت ملی مدارس شهید مرحبا و شهید مدنی در آستارا (به شماره ثبت ۱۵۲۲۰ و ۱۵۲۱۷)، مدارس شاهپور، فروغ، مریم، رشیدی و ساختمان قدیم آموزش و پرورش در رشت (به شماره های ثبت ۱۵۱۷،۲۴۳۷۹، ۲۱۵۲۴، ۲۳۰۴۶ و ۲۲۵۱۵)، همچنین ساختمان آموزش و پرورش رودسر(به شماره ۱۰۷۵۴) و دبستان مهدخت در انزلی (بشماره ۲۹۳۲۲) خطر نوسازی از این بناها را کاسته است. اما عدم مرمت و رسیدگی به این بناهای میراثی، از سوی آموزش و پرورش به عنوان مالک، مرگ تدریجی را برای این میراث‌های صدساله را رقم می‌زند.

« عزیزی» مدیر اسبق اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری گیلان در سال ۱۳۹۰، بارها در رسانه‌ها از تغییر کاربری چهار مدرسه میراثی (بهشتی، فروع، مرحبا و مهدخت) به عنوان «موزه مدرسه» خبر داده بود.(خبرگزاری ایسنا- ۹آبان ۹۰) و البته ایجاد موزه‌های تخصصی در بناهایی که مالک آنها دولتی است، به کرات توسط مدیران بعدی میراث فرهنگی هم تکرار شد. وعده‌هایی که هنوز به سرانجام نرسیده است.

دبیرستان «مهدخت» انزلی تا دهه ۱۳۸۰ نیز کاربری آموزشی داشت. این بنای بجامانده از دوره پهلوی اول در بخش مرکزی میدان امام، خیابان شریعتی قرار دارد. اگر گذرتان به انزلی افتاد، در امتداد بلوار ساحلی سراغ مدرسه‌ای بروید که قدیمی‌های انزلی آن را بنام «مدرسه شرف» می‌شناسند. روبروی ساختمانی که به رنگ زرد آخرایی در بلوار ۳۰ متری قرار دارد، تابلوی پارکینگ و کارواش بر سر در بنا را می‌بینید. تعجب نکنید این سرنوشت قدیمی‌ترین مدرسه دخترانه انزلی است. مدرسه‌ای که چندین بار، نام آن تغییر کرده است. این را می‌شود از نماد برجسته‌ای فهمید که روی دیوار ورودی نزدیک به پله‌ها به یادگار مانده است. تصویری شبیه‌سازی شده از آرامگاه فردوسی و نام فردوسی در پایین نماد.

از پله که بالا می روید، تابلوی باشگاه ورزشی را بر سر در می‌بینید و معلوم می‌شود بخشی از سالن مدرسه در طبقه دوم، کاربری دیگری دارد. آنچه از ظواهر مدرسه پیداست، معلوم می‌شود هچون مدرسه فروغ رشت، در بخشی از حیاط مدرسه یک بنای آموزشی جدید بعدها ساخته شده است. در حال حاضر این دو بنا به‌صورت کشیده و چسبیده به‌هم قرار دارد. درب بنای جدید درست روبروی مجسمه معروف شیر نشسته در بلوار ساحلی قرار دارد. ولی بخش جدید نیز کاربری آموزشی نداشته و تابلوی روی سر در نشان می‌دهد کاربری خدمات رفاهی برای فرهنگیان پیدا کرده است.

«فاطمه فرتاش» یکی از معلمان بازنشسته‌ای است که در همین مدرسه درس خوانده است. « من اوایل دهه چهل در این دبیرستان که آن زمان «مهدخت» می‌نامیدند، درس می‌خواندم. حالا هر وقت که از کنار ساختمانش عبور می‌کنم، یاد ایام نوجوانی و جوانی در دلم زنده می‌شود. او از هم شاگردیهایش یاد می‌کند، از دبیرها، از زنگ‌های ورزش و بالکنی که رو به دریا قرار داشت.

داخل حیاط مدرسه می‌روم. زیرزمین این ساختمان بقدری بلند است که نقش یک طبقه مجزا را دارد. از پله‌های زیرزمین و طاقی هلالی که پایین می‌روم، صدای مته برقی شدیدتر شنیده می‌شود. انبوهی از خاک و آجرهای قرمز رنگ وسط زیرزمین ریخته شده است و کارگری که با ماسک و سر وضع خاکی مورد بازخواست قرار گرفته که چرا دیوار باربر این بنای تاریخی را فروریخته است و او در پاسخ تاکید دارد که دستور سرکارگر و پیمانکار بوده و هیچ کاری را سرخود انجام نداده است.

معلوم می شود بنا در حال مرمت است. ولی خبری از ناظر میراث فرهنگی و حتی پروژه مطالعه شده‌ای که از سوی میراث مورد تایید باشد، نیست. این را از پیگیری‌های روزهای بعد از کارشناسان میراث فرهنگی فهمیدم که تمایلی به درج نامشان ندارند. هرچند من که نحوه مرمت مساجد تاریخی حاج سمیع، صفی و مسجد اردبیلیان را در همین دوسال گذشته رصد می‌کردم، می‌دانستم که هر بنایی که مرمت می‌شود دیگر آن اصالت گذشته را ندارد. آنچه از اقوال شفاهی مردم انزلی فهمیدم، قدیمی ترین مدرسه دخترانه قرار است به عنوان باشگاه ورزشی تغییر کاربری دهد.

مدرسه مهدخت به شماره ۲۹۳۲۲ و در تاریخ ۱۳/۱۱/۸۸ در فهرست آثار ملی ثبت شده است. بنا بر مستندات پرونده ثبتی این مدرسه، قدمت این بنا پهلوی اول است. طول بنا ۳.۵۶ متر است. بنا دولتی و در اختیار آموزش و پرورش می‌باشد. این دبیرستان در سابق بنام دبیرستان فردوسی و چندی بعد به نام دبیرستان مهدخت تغییر نام می‌دهد و در زمان تنظیم پرونده هنوز کاربری آموزشی داشته و به نام هنرستان شرف خوانده می‌شد. سال تاسیس این بنا، بر روی سردر ورودی آن سال ۱۳۱۶ درج شده است. پلان دبیرستان تقریبا مستطیل شکل بوده و به صورت یک طبقه و دارای زیر زمین احداث گردیده است.

این دبیرستان در محدوده حریم مصوب سازمان میراث فرهنگی سال ۱۳۸۱ واقع شده است. نوع بهره‌برداری، در زمان تنظیم پرونده، (توسط مجید پرتوی شال) هنوز دبیرستان دخترانه بوده است. این بنا تزئینات کار شده در حیاط و تزئینات کاشی کاری در سالن دارد که متاسفانه اشعار کاشیکاری شده را با رنگ پوشانده‌اند. مه سیما نصیری، یکی از اعضای پیشین شورای شهر انزلی که در این مدرسه شاغل بوده، می‌گوید این مدرسه ابتدا مدرسه پسرانه فردوسی بوده و بعدها مدرسه دخترانه شده و بنام مهدخت تغییر نام می دهد.(خبرگزاری مهر)

اینکه این مدرسه چه سیری را سپری کرده، متاسفانه در منابع ذکر نشده است. اما آنچه مهم است، نوع کاربری جدید از یک سو و عدم مطالعات مرمت است که پیش نیاز مرمت هر بنای ثبتی از سوی میراث فرهنگی است.

پایان پیام/شبستان