میراثی ماندگار در راسته بازار مسگرهای رشت/ مسجد تاریخی مستوفی احیا می شود

به گزارش گیلانستان بانی ساخت آن معلوم نیست، کتیبه ای ندارد تا بتوان سال ساخت مسجد مستوفی را فهمید، فقط همینقدر می دانیم که مدرسه علمیه جوار آن به سال ۱۲۲۶ خورشیدی توسط حاجی شیخ مهدی لاکانی تعمیر و مرمت شده است. با این حال از گذشته های دور تاکنون این مسجد به نام «مستوفی» در بین مردم رشت شناخته شده است.

وقتی از گذر «بادی الله» به سمت بازار مسگرهای رشت می روید، در میانه این گذر، کتیبه ای آبی رنگ بر سردر ساختمانی که آجرچینی هایی به رنگ سبز دارد، خودنمایی می کند. کتیبه ای با عنوان: «مدرسه علمیه مستوفی تاسیس ۱۳۲۶شمسی. ».

با این حال بررسی تاریخ ساخت مسجد در همجواری حوزه علمیه، نشان می دهد ابتدا «مسجد مستوفی» و سپس حوزه علمیه برادران در انتهای حیاط مسجد ساخته شده است، شاید به همین دلیل است که وسعت مسجدی که در فهرست آثار ملی ثبت شده است، بسیار کم به‌نظر می رسد.

این روزها اگر به مسجد مستوفی سری بزنید، کارگران را مشغول کار می بینید. سرپرست این گروه مرمت می گوید: تلاش ما این است که تا ۲۲بهمن مرمت مسجد به پایان برسد.

انصاری می افزاید: از وقتی مسجد صفی برای مرمت بسته شد، آیت الله رودباری که پیش‌نماز مسجد صفی بود، مرمت و احیای مسجد مستوفی را پیگری کرد تا این مسجد که امام جماعت نداشت، مجدد احیا شده و وی به‌عنوان امام جماعت به این مسجد بیایند.

وی ادامه می دهد: وضعیت سربندی ورودی مسجد و بخش آبدارخانه بسیار نامناسب بود و بخش هایی از حلب سقف به‌قدری پوسیده بود که وقتی برای تخلیه وسایل زیر بام رفتیم، بخشی از سقف فروریخت.

در شبستان مسجد نیز کارگران مشغول کارند. وسایل زیادی در محوطه مسجد روی هم انباشته شده است، از جمله لوسترهای قدیمی.

«انصاری» می گوید: ناظر پروژه دستور داده برای سبک کردن سقف، دیگر از آنها استفاده نشود.

کاشیکاری های مسجد مستوفی و کتیبه های دور تا دور محراب به‌نظر قدیمی تر از مسجد صفی می آید. تصاویر قدیمی از این مسجد به‌ویژه تصاویری که سال ۱۳۴۲ دکتر «منوچهر ستوده» از این مسجد منتشر کرده و مقایسه آن با وضعیت فعلی، نشان می دهد که تا چه اندازه کاشی ها فروریخته است.

«ستوده» در جلد نخست «از آستارا تا استرآباد» درباره مسجد مستوفی می نویسد: « مسجد مستوفی کرسی بلند و در طول حیاط مدرسه بنا شده است. طول فعلی آن ۱۶ و عرض آن ۱۲متر است. دو فیلیپای آجری هشت ضلعی که قسمت بالای آنها گچبری مقرنس است در وسط شبستان است. در ضلع شمالی پنج پنجره سراسری تا زیر سقف است که بالای آنها هلال است. در ضلع شمالی پنج پنجره سراسری تا زیر سقف است که بالای آنها هلال است. در ضلع جنوب چهار پنجره بزرگ و محرابی با کاشی های قدیمی است. بر کاشی‌های محراب با خط کوفی چهار گوشه «لا اله الا الله» را نوشته اند. پشت محراب را در حیاط کاشیکاری کرده اند. ازاره مسجد و اطراف پنجره ها کاشیکاری قدیمی است. سابقا دو قسمت شرقی و غربی که امروز جداست، جز شبستان مسجد بوده است. قسمت شرقی فعلا کتابخانه و قسمت غربی محل سکونت مدرس است. در قسمت شمالی مسجد بالای دیوار کتیبه کوفی چهار گوشه که بر ان عبارات و کلمات لا اله الا محمد و علی و نظایر آنها دیده می شود. هیچگونه تاریخی در این مسجد دیده نشد.»

یکی از کارشکاری‌های بی‌نظیر مسجد مستوفی داخل حیاط مسجد ماندگار شده است. کاشیکاری که دکتر ستوده هم تصویر آن را منتشر کرده است. از پشت پنجره های بسته مسجد مستوفی، حیاط مسجد پیداست. حیاطی که آن سوی آن حوزه علمیه مستوفی قرار دارد، اما ورود به حیاط ناممکن است. مرغ و خروس هایی در باغچه حیاط به کندوکاو مشغولند، زندگی شهری را از یاد می برند.

« انصاری» می گوید: ورود به بخش حوزه علمیه ناممکن است. حوزه علمیه اکنون خالی است و فعلا طلبه ای ندارد و برای ورود به این بخش می باید از اداره اوقاف و امور خیریه کسب اجازه کرد.

به‌ناچار شرح دکتر منوچهر ستوده از مدرسه علمیه ی مستوفی را در ذهن به تصویر می کشم. «مدرسه مستوفی بیست و پنج حجره کرسی بلند دارد که بیست و پنج تن طلبه در آن سکن بود. علاوه بر حجره ها، محلی برای مدرس و اطاق بزرگی برای کتابخانه دارد. حیاط مدرسه بزرگ است و حوض و چاهی در وسط آن است. حاجی شیخ مهدی لاکانی این مدرسه را در سال ۱۳۶۸ قمری تعمیر و مرمت کرده است. این کتیبه در حیاط بر سر مدخل قدیمی مسجد دیده می شود: آخرین یادگار و آثار خیریه فقید سعید جنت مکان آیه الله آقای حاج شیخ مهدی لاکانی طاب الله ثراه ساختن مدرسه مستوفی است که خود در تاریخ شروع بساختمان آن سرود. برای تاریخ آن سرود مهدی(بدل- اساس این مدرسه به زهد و تقوی شده). مسجد مستوفی ۱۳۶۸قمری»

معاون اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری گیلان، با اشاره به تاریخچه ساخت این مسجد می گوید: در رشت ۲مسجد به‌نام مستوفی داریم که یکی در محله استادسراست که به سال ۱۲۴۴ قمری توسط میرزا طاهر مستوفی ساخته شده و دیگری در راسته بازار مسگرها و بین مسجد بادی الله و مسجد صفی است که سال دقیق ساخت آن مشخص نیست ولی از کتیبه موجود در مدرسه علمیه می توان فهمید که به سال ۱۳۶۸قمری یک بار تعمیر شده است.

ولی جهانی با اشاره به ثبت این مسجد تاریخی افزود: پرونده شناسایی مسجد مستوفی در سال ۱۳۸۶ برای ثبت در فهرست آثار ملی به تهران ارسال و در ۲۲آبان ماه ۱۳۸۶ به شماره ۲۰۲۷۶ ثبت ملی شد.

وی با اشاره به مرمت مسجد مستوفی تصریح کرد: از نیمه دی ماه سال جاری، مرمت و احیای مسجد مستوفی با نظارت اداره کل میراث فرهنگی گیلان و تامین اعتبار از سوی بنیاد مسکن انقلاب اسلامی در حال اجراست و به‌زودی مرمت این مسجد تکمیل می‌شود.

پایان پیام/شبستان