توقف طرح یادمان دکتر حشمت؛ شیوع کرونا یا عدم پرداخت تعهدات مالی به پیمانکار

به گزارش گیلانستان دوم تیرماه سال ۱۳۹۷ بود که کلنگ احداث یادمان مزار «ابراهیم حشمت طالقانی» پزشک «جنبش جنگل» در «محله چله خانه» رشت به زمین زده شد، اما بعد از گذشت نزدیک به ۲ سال، طرح به‌صورت نیمه‌کاره رها شده است.

اگرچه پیمانکار، شیوع کرونا و عدم پرداخت بخشی از مطالبات از سوی شهرداری را علت توقف پروژه عنوان می‌کند، ولی بررسی‌ها نشان می‌دهد تا اجرای کامل طرح، در فازهای بعدی همچون؛ تعویض سنگ مزار با تاریخ صحیحِ زمان اعدام، نورپردازی، محوطه‌سازی و… همچنان باید شاهد آشفتگی در مزار شهیدی باشیم که دهه ۱۳۶۰، برخی از خیرین با کمک‌های شخصی و مردمی، هزینه ساماندهی مزار یکی از سران اصلی جنبش جنگل را پرداخت کرده بودند.

طرح احداث یادمان مزار دکتر حشمت در سال ۱۳۹۱ در یک مسابقه برگزار شده از سوی میراث فرهنگی گیلان تایید شده بود، اما اجرای طرح و تعهدات مالی بر عهده شهرداری گذاشته شد، به‌همین دلیل از سال ۹۵ هزینه اجرای طرح، در دفترچه بودجه منطقه ۲ شهرداری رشت تصویب می‌شد، ولی اعتبار تخصیص نمی یافت.

با پایان سال مالی و عدم اجرای پروژه، این بار در ردیف بودجه سال ۹۷ سازمان «سیما، منظر و فضای سبز» شهرداری رشت ردیف دار و تیرماه همان سال کلنگ احداث یادمان به‌زمین زده شد. از ابتدا، بسیاری مخالف اجرای طرحی بودند که سازمان میراث فرهنگی به شهرداری تحمیل کرده و شهرداری تنها باید تعهدات مالی اش را بپردازد. با این حال وقتی دوم تیر ماه ۱۳۹۷، مسعود نصرتی، شهردار وقت رشت، کلنگ احداث یادمان مزار دکتر حشمت را طی مراسمی به زمین زد، امید برای ساخت یادمان افزایش یافت.

همزمان، مخالفت هایی هم شنیده می شد. نخستین مخالفت که از سوی جامعه مهندسان بود، عدم همخوانی طرح یاد شده با فضای بومی گیلان و بافت محله چله خانه بود. اگرچه با اصلاحاتی در طرح، بخشی از انتقادها کاسته شد، ولی در موقع اجرا بار دیگر نقدها به طرحی وارد شد که یک فرد زنجانی و ناآشنا به بافت محله، طراحی کرده بود. موقع اجرا معلوم شد، طرح با مساحت زمین مزار که قبلا گورستان محله چله خانه بود، همخوانی ندارد و مجری طرح اعلام کرد، به ناچار می باید بخشی از زمین حیاط مسجد چله خانه که در جوار گورستان قدیمی بوده، تملک شود.

اما بازتاب این خبر مخالفت شدید اداره اوقاف و امور خیریه شهرستان رشت را به‌همراه داشت. هفتم اسفند ۱۳۹۷ بود که کمیسیون فرهنگی اجتماعی شورای شهر رشت، جلسه ای با حضور مجری طرح، رییس سازمان زیباسازی و نماینده ای از اداره اوقاف و امور خیریه تشکیل داد تا این گره کور باز شود. در این جلسه نماینده اوقاف به صراحت اعلام کرد، زمین مسجد وقفی است و اوقاف اجازه تجاوز به حریم مسجد را نمی دهد، بنابراین دوباره اصلاحاتی در ابعاد طرح صورت گرفت.

مدیر پروژه احداث یادمان همان زمان اعلام کرد؛ جانمایی سایت پلان با محدوده زمین شمالی همخوانی ندارد و سایت پلان ممهور به مهر سازمان میراث فرهنگی بوده و به وی ابلاغ شده است و تصمیم گیری برای تغییر ابعاد باید با نظر موافقت میراث فرهنگی صورت گیرد.

پس از یک پروسه طولانی در تغییر ابعاد، کاستن از سطح ارتفاع مزار قبلی و مخالفت های برخی رسانه ها که عنوان کردند: «حشمت نبش قبر شده است»، اجرای پروژه، با نظارت میراث فرهنگی کار خود را از سر گرفت.

حالا به سالروز اعدام نزدیک می شویم. ۱۰۱ سال پیش در تاریخ ۲۱ اردیبهشت ۱۲۹۸، یکی از سران اصلی جنبش جنگل در قرق کارگزاری رشت، اعدام و در نزدیکی محل اعدام یعنی گورستان قدیمی چله خانه به خاک سپرده شد. اما پس از کش و قوس فراوان نه تنها طرح یادمان تکمیل نشده است، بلکه انتقادها از تخریب طرحی که اواخر دهه ۱۳۶۰ توسط محمد تقی رزازی، مدیر میراث گیلان، طراحی و با کمک های خیرین اجرا شده بود، بالا گرفته است.

«بهزاد نیک فهم» با اشاره به ساماندهی قبلی مزار اظهارکرد: تصاویر به‌جامانده نشان می دهد مزار ابراهیم حشمت، در ابتدا یک اتاقک گلی در گورستان بود که در طرح محمد تقی رزازی، ۲ متر ارتفاع گورستان بالا آمده و ارتباط مزار با فضای پیرامون قطع شده است. بنابراین در طرح جدید، برای کاستن از ارتفاع یادمان که گفتند بلندتر از مناره مسجد نباشد، بخش الحاقی و سکو برداشته شد.

مدیر پروژه یادمان مزار دکتر حشمت با اشاره به اینکه اصلاحاتی به لحاظ بومی شدن طرح صورت گرفته تا با فضای بومی همخوانی داشته باشد، یادآور شد: مشکل جانمایی با تقلیل ابعاد اولیه، با نظارت و هماهنگی اداره کل میراث فرهنگی گیلان و توسط پیمانکار قبل از اجرا مرتفع شد. همچنین برای اجرا، از اسکلت فلزی استفاده شد تا بهتر و زودتر از اسکلت بتنی، پروژه پیش رود.

وی در پاسخ به این سئوال که چرا از بهمن ماه سال گذشته ادامه پروژه متوقف شده است، گفت: علت توقف پروژه از ابتدای بهمن ماه گذشته به دلیل نامشخص بودن نحوه پرداخت صورت وضعیت از سوی سازمان سیما و منظر و فضای سبز شهرداری است.

البته شرایط برفی بهمن ماه و پس از آن شیوع ویروس کرونا نیز موجب معطلی در اجرای کار شده است. در جلساتی که بین پیمانکار و مجری پروژه برگزار می شد، موضوع تغییر سنگ مزار حشمت نیز مطرح بود. اگرچه در منابع مکتوب همانند کتاب «نام ها و نامدارها» اثر «جهانگیر سرتیپ پور» تاریخ اعدام چهارم اردیبهشت قید شده و در ۲ سنگ مزار قبلی نیز همین تاریخ حک شده بود، ولی به استناد سندی به زبان انگلیسی، که توسط«کاپیتان ویکهم» مسئول امور سیاسی انگلیس در رشت منتشر شده، تاریخ دقیق اعدام روز دوشنبه دوازدهم ماه می ۱۹۱۹ است، بنابراین در سنگ مزار جدید می باید تاریخ اعدام ۲۱ اردیبهشت (با تبدیل تاریخ به شمسی) حک شود.

نیک فهم در پاسخ به این سوال که آیا سنگ مزار با تاریخ جدید آماده شده یا خیر؟ پاسخ داد: از قرارداد شرکت مجری، تنها اجرای کاشیکاری یادمان باقی مانده و سایر اقدامات نظیر نورپردازی، تزئینات، محوطه سازی، دفع آبهای سطحی، تهیه سنگ مزار جدید، تابلوی راهنما و … مستلزم انعقاد قرار داد دیگری است.

اما آنچه مشهود است، امسال نیز ساماندهی مزار حشمت تکمیل نمی شود.

پایان پیام/شبستان