صنعتکاری که برای رهبران شوروی عصا ساخت

به گزارش گیلانستان از درد زانو رنج می برد. به تازگی آرتروزش را عمل کرده، اما از آن همه عصایی که خود ساخته و پشت ویترین مغازه‌اش چیده، یکی هم عصای پیری‌اش نشده است. علی علیزاده استاد صنعت چوب می گوید: «برای خرشچف و استالین (رهبران شوروی) هم عصای چوبی ساخته ام، عصایی خاص که یک شمشیر داخلش قرار می گرفت، به نحوی که دیگران نمی دیدند.»

استاد علیزاده متولد ۴ تیرماه ۱۳۱۱ خورشیدی است. برآمده از روستایی در منطقه آلیان بخش سردار جنگل شهرستان فومن و تالش زبان است. آنگونه که خود می گوید ساخت صنایع چوبی را از ۴سالگی انجام داده است. پشت ویترین مغازه‌اش به‌جز عصا چیزهای دیگر نیز می توان دید از قاشق و چنگال‌های بزرگ تا جاقلمی و شمع. از همه زیباتر، شاخ‌های گاویست که به شکل مرغ ماهیخوار تراش خورده و روی یک پایه چوبی قرار گرفته است.

دارکوب را می دیدم که با نوکش درخت را سوراخ می کند و داخل درخت تخم می گذاردوقتی از او می پرسم، این هنر را از که آموختی، می گوید: «دارکوب». دارکوب را می دیدم که با نوکش درخت را سوراخ می کند و داخل درخت تخم می گذارد. من هم از دار و درخت و دارکوب این هنر را آموختم. ۳ ماهه بودم که پدرم فوت شد. خواهر و برادری هم ندارم. ۴ساله بودم که از چوب درخت شمشماد قاشق و چنگال چوبی می ساختم.

بعدها کارم را گسترش دادم و کارگاهی در همان محل خودمان راه انداختم. همه نوع وسایل چوبی منزل و آلات موسیقی می ساختم تا شهریور ۱۳۲۰ که روس‌ها ایران را اشغال کردند در همان آلیان بودم. به فاصله یک روز روس‌ها آمدند ماسال. در تپه‌ای نزدیک جاده قدیمی که به سمت ماسوله می رود، پایگاه زدند. هنوز هم آثار برج‌های دیدبانی روس‌ها وجود دارد. یک سال بعد آمدم رشت. آن زمان خراطی و صنایع دستی ساخته شده با چوب در گیلان پررونق بود.

آنگونه که محمدابراهیم گوهریان، در کتاب خود وی را معرفی می کند، علیزاده مدتی در رشت نزد استادی بنام «غلامعلی روشن قنبری» کارآموزی می کند. اما «علیزاده از محضر استادان سنتی کار راضی نشد تا اینکه استاد روشن هم کار خود را برچید. او در سال ۱۳۲۱ در بازار بلور فروشان رشت در کنار دیگر خراطان مغازه‌ای اجاره و به ساخت طرح‌های ذهنی خود که همگی ابتکاری بودند از جمله بشقاب چوبی، قلیان، کاسه، انواع گلدان و سایر موارد پرداخت» (مشاهیر گیلان ص:۲۴۵)

علیزاده بروشور معرفی صنایع دستی تولید شده خود را هم نشان می دهد که برای سال ۱۳۳۵ چاپ شده بود. همچنین لوح تقدیری که نشان می داد آثار وی در «نمایشگاه کشاورزی و هنری گیلان» در مازندارن به نمایش درآمده و او به عنوان صنعتگر نمونه معرفی شده است.

وی اکنون تنها در منزل شخصی‌اش بدون هیچ کارآموزی کار می کند. او به یاد می آورد زمانی را که کارگاه بزرگی در فلکه توشیبای رشت داشت: «کارگاهی داشتم که ۷۵ کارگر زیر دست من این صنعت را یاد می گرفتند. چوب‌هایی که استفاده می کردیم از محکمترین و بهترین چوب‌های گیلان همانند شمشماد، درخت زیتون، افرا بود. ابرازهای این کارگاه را هم خودم طراحی کرده بودم و به صنعتگران می گفتم بسازند. دو کارگر لال داشتم که مهره‌های شطرنج چوبی می ساختند. کاسه و بشقاب‌هایی می ساختیم و می دادم یک نقاش روی آن خط و تذهیب کار می کرد».

وی یک بشقاب چوبی را نشان می‌دهد که اشعاری از خیام به خط نستعلیق بر آن نقش بسته و می گوید: «کار هر کسی نیست که با مرکب، سوزن و نقطه نقطه این اشعار را بر روی چوب حک کند.»

«کارگاه را تعطیل کردم. الان کسی دنبال صنایع دستی نیست. گردشگر کجا بود که از من صنایع چوبی بخرد. مغازه من ابتدای خیابان امام است ولی از فروش خبری نیست»از کارگاهش می پرسم که جواب می دهد: «تعطیلش کردم. الان کسی دنبال صنایع دستی نیست. گردشگر کجا بود که از من صنایع چوبی بخرد. مغازه من ابتدای خیابان امام است ولی از فروش خبری نیست».

او ادامه می دهد: «۶۲ سال پیش در نمایشگاه بین المللی آسیا در بین صنعتگران ۷۲ کشور موفق به دریافت مدال درجه یک شدم. همان زمان چند کشور اروپایی و کشور کانادا از من دعوت کردند که به‌عنوان مدرس در این کشورها تدریس کنم. ۳ ماه در وین ماندم، یک و ماه و نیم در ونیز . یک پزشکی هم بود که مرا برای تدریس به کشور کانادا دعوت کرد. مدتی که آنجا بودم، دیدم آنجا هیچ خبری نیست. ایرانیها از لحاظ فرهنگی به همه دنیا سَر هستند. ولی متاسفانه در ایران قدر صنعت و هنر را نمی دانند.»

علیزاده، به دعوت وزارت فرهنگ و هنر وقت در سال ۱۳۳۵ همراه با اساتید تاریخ و فرهنگ ایران همچون شادروان باستانی پاریزی، دکتر محیط طباطبایی و عنایت الله رضا به انگلستان دعوت شده بود تا در یک نمایشگاه هنری صنایع دستی بین المللی شرکت کند.

لوح های تقدیر و تصاویر نشان‌های دولتی را هم که از فرمانده نیروی دریایی گیلان و مازندران دریافت کرده در ویترین مغازه‌اش می توان دید. همینطور عکس اساتید یاد شده که می گوید در همان انگلستان با دوربین فلوراید گرفته است.

برچسب‌های وسایل ساخته شده مغازه هم جالب توجه است. برچسب قرمز رنگ گردی است که نام مغازه روی آن حک شده است. علیزاده می گوید: «این برچسب ها هم قدیمی است ۳۰ سال پیش این مارک‌ها را سفارش دادم از هلند برایم آوردند. مثل تمبر می ماند، کمی که مرطوب شود روی چوب می ماند.»

از دیگر خاطرات جالب توجه این هنرمند ۸۶ ساله، زمانی است که وی همراه تعدادی از کوهنوردان، سنگ قبری را برای مزار قبلی میرزا کوچک خان در ارتفاعات ماسال می برند. او در این باره می گوید: «من کوهنورد و غارنورد هم هستم. اوایل انقلاب، علی انصاری استاندار گیلان(۱۳۵۷ تا ۱۳۶۰) خواسته بود سنگ قبری برای میرزا از رشت ببریم گیلوندان. جایی که قبلا دفن شده بود. این سنگ قبر را گروه کوهنوردی ما از سمت ماسال برد.»

انتهای پیام/