مختل شدن کسب و کار مردم «سیاه درویشان»/ اسکله هایی که به گل نشسته است

به گزارش گیلانستان،کاهش شدید عمق آب مختص تالاب انزلی نیست، این سرنوشت سیاه، بلای جان همه تالاب های گیلان شده است. عمق آب «تالاب سَلکه» در روستای «هنده خاله» که این روزها انتظار شکفته شدن گل های نیلوفر آبی را می کشد، بسیار پایین آمده و کاهش آب رودخانه «سیاه درویشان» نیز هر روز بر تعداد شاکیان محلی می افزاید.

«روزهای اخیر با گرم شدن بی سابقه هوا، عمق آب به‌حدی کم شده که قایق های موتوری در برخی مسیرها به گل می نشینند.» این را صاحب یکی از قایق های موتوری می گوید که گردشگران را برای تفریح در مسیر رودخانه «سیاه درویشان» می برد. هم او می گوید: این چندسال عمق آب کم شده بود، ولی از نیمه خرداد به این طرف، آب به‌حدی کم شده که من در این ۳۰سال اخیر به یاد ندارم. حتی از دیروز تا امروز را مقایسه می کنم، می بینم سطح آب خیلی کمتر شده است.

کنار اسکله، گالون بنزین را داخل موتور قایق می ریزد و ادامه می دهد: وقتی به مسافر می گویی، یک ربع، ۱۲۰ هزار تومان فازش می پرد. اگر به ما سهمیه بنزین بدهند، منم هم کرایه را ارزان تر حساب می کنم. تازه استهلاک قایق هم هست، خیلی از قایق های تفریحی از این کار انصراف داده اند.

سوار قایق می شوم، موتور که روشن می شود، سطح آب رودخانه موج  بر می‌دارد، اما اندک زمانی از پل آهنی که آرم جهاد سازندگی بر بالای آن نصب شده، نگذشتیم، که موتور خاموش شد. راننده مسیر حرکت را تغییر داد و اخطار داد که وسط قایق بی حرکت بنشینم و در برابر پرسش های من ادامه داد: عمق این نقطه نیم متر هم نیست اگر مواظب نباشم قایق به گل می نشیند و مجبورم پره عوض کنم.

به گفته قایقران، آب رودخانه از کوه های «ماسال و قلعه رودخان» سرچشمه می گیرد و در فصول شدید بارندگی، رسوبات از بالادست پایین آمده و سطح تالاب و رودخانه را پر می کند. او می گوید: اهالی مرتب درخواست لایروبی رودخانه را می دهند، ولی گویا مسئولان محیط زیست اجازه نمی دهند. روز گذشته هم بار دیگر موضوع در شورای تامین شهرستان صومعه سرا مطرح شده و منتظریم ببینیم مسئولان محلی چه کار می کنند.

پرستوهای مهاجر گِل های کناره رود را بر دهان گرفته و پرواز می کنند، معلوم نیست زیر سقف تَلار کدام خانه مشغول لانه سازی اند. کمی جلوتر یکی از اهالی نیز رسوبات برجای مانده در اثر کاهش سطح آب را با بیل جمع کرده داخل نیسان می ریزد.

مسیر رودخانه سیاه درویشان به سمت تالاب انزلی به‌قدری زیباست که پرسش های بعدی را به وقت دیگری موکول می کنم. ماهیگیران محلی در طول مسیر با قلاب های خود مشغول ماهیگیری هستند و پرنده هایی همچون چئون، اردک و غاز، لابه لای رسوبات برجای مانده در حاشیه رود، دنبال قوت روزانه اند.

درختانی که ریشه هایشان بیرون زده و گویی همچون «جنگل های هَرّا» در آب شناورند. شالیزارهای برنج در دو سوی رود، قد کشیده و با گرم‌تر شدن هوا، آماده خوشه زدن می شوند. با نزدیک شدن قایق دیگری که از مسیر باز می گردد، قایق ران متوقف می شود تا دیگری از حاشیه برود، آن هم خطری دیگر به‌خاطر کاهش عمق آب. هر دو، موتور خاموش و با احتیاط، قایق را هدایت می کنند. از گفتگوی کوتاه دو هم محلی دریافتم که آن دیگری به مسیری رفته بود تا ماهیگیران را با نزدیک شدن به غروب خورشید به محله بازگرداند.

در میان سکوت و احتیاط قایق ها، صدای موتورهای پمپ آب جابجا به گوش می رسید و لوله های آهنی که آب رودخانه را به سمت بالا و مزارع هدایت می کرد. شالیزارهای برنج پای در آب دارند و سر به آفتاب. در کنار گذر دو سوی رود، محصولات صیفی قابل دیدن است که با آب قد می کشند و مزارع بزرگ هندوانه که منتظر آب بیشتر هستند و اهالی که رزقشان به همین آب است.

استخرهای پرورش ماهی، برای جبران کم شدن ماهی های رودخانه، در محله احداث شده که آن هم از آب رودخانه تغذیه می شود. قایق، مسیر رفته را باز می گردد و با وجود به سرخی نشستن آفتاب، مسافران دیگری در حال سوار شدن به قایقی هستند که به نوبت در آب توقف کرده بود و بالای اسکله، «منیره رهبر» هدایت کننده مسافران بود و صف بندی قایق ها.

از او درباره وجه تسمیه نام روستا می پرسم می گوید: «از گذشته های دور اجداد ما می گفتند روزی سه درویش به محله آمدند و همینجا ماندند، از آن زمان اسم محله شد سه درویشان و کم کم به سیاه درویشان تبدیل شد» و با خنده ادامه می دهد: «شاید سیاه چهره هم بودند.»

هم او از خاطرات پدرش می گوید که با قایق تا انزلی می رفت و بر می گشت: قبلا محله جاده نداشت، هرکس می خواست به انزلی برود، باید از همین رودخانه می رفت. اکثر اهالی قایق‌های موتوری کوچک داشتند و قبل از آن قایق های چوبی لوتکا بود.

رهبر با بیان اینکه روستای ما یک روستای توریستی است، اگر قرار است گردشگر بیاد، باید زیرساخت های آن هم فراهم شود می‌گوید: روستا یک جاده درست و حسابی ندارد. همین جایگاه اختصاصی و اسکله ها را هم که می بینی، اهالی با هزینه شخصی درست کرده اند و دهیاری هیچ کمکی نکرده است. یک بار نشده مسئولان بالادست بیایند داخل محله و از مردم، مشکلات را پرس و جو کنند. برق منطقه افت شدیدی دارد هنوز تابستان نشده، یخچال های خانه خاموش می شود، جرات نداریم کولر روشن کنیم.

او نیز از کم شدن عمق آب شکایت دارد و می افزاید: قایق های موتوری می گویند به استهلاکش نمی ارزد و دیگر حاضر نیستند برای تفریح قایق های خود را به آب بیندازند. با افزایش قیمت بنزین، دیگر صرف نمی کند. قبلا تعداد قایق های تفریحی خیلی بیشتر بود.

رهبر ادامه می دهد: مردم منطقه درآمد ندارند، قبلا صید ماهی زیاد بود اما الان ماهی هم کم شده اگر مسافر هم نیاید، مردم چه کار کنند، کار ما با همین قایق هاست. سهمیه بنزین هم که به‌ما نمی دهند و ما هم مجبور شدیم کرایه را افزایش دهیم. سه مسیر قایق سواری تعیین کردیم که بسته به مسافت و زمان، قیمت آن از ۱۲۰ تا ۲۵۰ هزار تومان متغیر است.

او نیز خواستار لایروبی رودخانه است، رودخانه ای که کسب و کار مردم به آن وابسته است و هر روز بر نگرانی های محله می افزاید. این را زنی می گوید که نزدیک به اسکله در حیاط خانه نشسته و نخودفرنگی های چیده شده از باغش را از پیله جدا می کند. پیرزن می گوید: مزرعه هایمان را چگونه آبیاری کنیم؟! پاچ باقلاهای من از بی آبی خشک شده است.

قصه کم آبی، انگار شمال و جنوب ایران نمی شناسد و قصه تلخ تالاب های ایران که در پس وعده های هرساله مسئولان برای احیا یکی یکی خشک می شوند. دهیار روستای سیاه درویشان نیز از مکاتبات معتددی می گوید که با مسئولان شهرستان «صومعه سرا» داشته است. در مورد وضعیت رودخانه و به تبع آن تالابی که هر روز از عمق آن کاسته می شود و نه تنها معیشت اهالی که زیستگاه پرندگان مهاجر و ماهی های تالاب را نیز به خطر انداخته است.

«سعدالله رمضانی» در این باره می گوید: تنها قایق های تفریحی نیستند که متضرر شده اند. بسیاری از کشاورزان برای رفتن به شالیزارهای پایین دست، ناچارند با قایق به مزارع خود بروند. اکنون فصل کار است برای وجین زنی شالیزارها و یا رسیدگی به باغ های حبوبات و صیفی و … با قایق در رودخانه تردد می کنند.

وی درباره شرایط این روزهای رودخانه سیاه درویشان و تالاب انزلی می گوید: با گرم شدن هوا و تبخیر شبانه روزی، سطح آب خیلی پایین رفته و محله هایی که بالا دست رودخانه هستند، بیشتر متضرر شده اند و قایق ها و اسکله های مسیر سیاه درویشان به گل نشسته است.

رمضانی با اشاره به پیگیری ها و درخواست های متعدد دهیاری با بخشداری برای لایروبی رودخانه و تالاب می افزاید: چندسال پیش با مکاتبات انجام شده، لایروبی در مسیرهای خشک شده صورت گرفت اما رودخانه سیاه درویشان جزو رودخانه های خروشان است و گاهی در فصل بارندگی، سیلاب رسوبات را به جاده آسفالت هم پس می زند. چندسال پیش، شیلات یک تله رسوب گیر به عمق حدود هشت متر در مسیر منتهی به تالاب نصب کرد ولی رسوبات بحدی از بالادست پایین می آید که در مدت کوتاهی پر شد. اکنون حتی با چکمه هم می توان بر روی تله رسوب گیر رفت.

دهیار سیاه درویشان، حل معضل رودخانه سیاه درویشان را مستلزم طرح های کلان دانست، از جنس طرح هایی که وعده احیای تالاب انزلی را داده اند.

رمضانی می گوید: بارها با فرمانداری مکاتبه شده و حتی نماینده مردم شهرستان صومعه سرا نیز از مشکل باخبر است و در شبکه باران به این مشکلات اذعان کرده ولی با وجود وعده های مکرر، هنوز برای حل معضل تالاب اقدام عملی نشده است. چندسال پیش یک هیئت ژاپنی برنامه ای برای حل معضل تالاب ارایه داد و قرار بود عملیاتی شود ولی مقامات گفتند، خودمان اجرایی می کنیم، ولی اجرا نشد.

وی با اشاره به مختل شدن وضعیت معیشت و کسب و کار مردم سیاه درویشان و اسکله داران ابراز می دارد: ۲۰روز پیش قایق دارها نزد من آمدند و قرار شد شکواییه ای تنظیم کنند تا بنده از طریق فرمانداری مکاتبه کنم، شاید مشغله فصل کار موجب شد، مکتوبه ای از طرف قایق دارها به دست من نرسد، ولی شخصا مکاتبه ای به فرمانداری در این زمینه داشته ام.

دهیار سیاه درویشان همچنین می گوید: در جلسات شهرستان، مسئولان محیط زیست هم حضور دارند و بارها بنده متذکر شده ام که اگر یگان حفاظت محیط زیست هم بخواد وضعیت زمین های اطراف تالاب و احیانا تجاوزهای غیر قانونی را مورد بررسی قرار دهد و یا بخواهد وضعیت شکارهای غیر قانونی منطقه را بررسی کند، چاره ای ندارد تا با قایق طول مسیر را بازدید کند، بنابراین لایروبی رودخانه های منتهی به تالاب ضروری است و این تصمیمی است که امکان اجرای آن مستلزم حمایت و همکاری مسئولان فرادست است.

پایان پیام/شبستان